คู่มือฉบับสมบูรณ์ 2025

สร้างแบตเตอรี่
ด้วยตัวเอง

คู่มือประกอบแบตเตอรี่ลิเธียม DIY ครบทุกขั้นตอน
LiFePO4 & NMC | จากเซลล์เดี่ยวสู่แบตเตอรี่แพ็คที่ใช้งานได้จริง

12 บทเรียน
50+ ตารางอ้างอิง
3 เครื่องคำนวณ

สร้างโดย

วิสาหกิจชุมชนอารยะคลองบางมดสร้างสรรค์

🔌 โปรเจค พลังงานไฟฟ้า

🔋

LiFePO4 vs NMC

เปรียบเทียบเคมีแบตเตอรี่ เลือกให้เหมาะกับงาน

⚙️

BMS & เครื่องมือ

การเลือก BMS และอุปกรณ์ที่จำเป็น

🔧

Spot Welding

เทคนิคการเชื่อมและประกอบแพ็ค

⚠️

ความปลอดภัย

ข้อควรระวังและการจัดการฉุกเฉิน

เนื้อหาทั้งหมด

12 บทเรียน ครอบคลุมทุกขั้นตอนการประกอบแบตเตอรี่

🧮 เครื่องคำนวณแบตเตอรี่

ใช้งานง่าย แค่เลือกโปรเจกต์ที่ต้องการ แล้วกดคำนวณ

⚡ ตัวอย่างโปรเจกต์:

📝 กรอกข้อมูล

LiFePO4 = ปลอดภัย อายุยาว | NMC = เบา กะทัดรัด
LiFePO4: 4S=12.8V | 8S=25.6V | 16S=51.2V
1000Wh ≈ ใช้พัดลม 50W ได้ 20 ชม.
เซลล์ใหญ่ = ประกอบง่าย | เซลล์เล็ก = ยืดหยุ่น

ผลการคำนวณ

Configuration
-
จำนวน Series
-
จำนวน Parallel
-
จำนวนเซลล์รวม
-
แรงดันจริง (V)
-
ความจุจริง (Ah)
-
พลังงานจริง (Wh)
-
กระแสสูงสุด (A)
-
BMS ที่ต้องใช้
-
💡 คำแนะนำ: กรอกข้อมูลแล้วกดคำนวณ

คำนวณขนาดสายไฟ

ขนาดสายไฟที่แนะนำ

ขนาดสายแนะนำ
-
ขนาดสาย (AWG) เทียบขนาด (sq.mm.) เส้นผ่านศูนย์กลาง (mm) ทนกระแสสูงสุด (A) ความต้านทาน (Ohm/km) การใช้งานแนะนำ
0000 (4/0) 107 11.68 302 0.1607 เมนแบตเตอรี่เรือ/รถใหญ่
000 (3/0) 85 10.40 239 0.2027 เมนแบตเตอรี่
00 (2/0) 67.4 9.26 190 0.2555 มอเตอร์กำลังสูง
0 (1/0) 53.5 8.25 150 0.3224 มอเตอร์/Inverter
1 42.4 7.35 119 0.4064 ระบบขับเคลื่อนขนาดกลาง
2 33.6 6.54 94 0.5126 ระบบขับเคลื่อนขนาดกลาง
4 21.2 5.19 60 0.8150 ระบบชาร์จ / มอเตอร์เล็ก
6 13.3 4.11 37 1.2959 สายพ่วงอุปกรณ์กินไฟสูง
8 8.37 3.26 24 2.0605 ปั๊มน้ำ / ไฟสปอร์ตไลท์
10 5.26 2.59 15 3.2764 ไฟส่องสว่างทั่วไป / แตร
12 3.31 2.05 9.3 5.2086 ระบบคอนโทรล / สวิตช์

คำนวณต้นทุน

สรุปต้นทุน

ต้นทุนรวม
-
ค่าเซลล์
-
ค่า BMS
-
ค่าวัสดุอื่นๆ
-
ต้นทุนต่อ Wh
-

📋 เช็คลิสต์การทำงาน

ตรวจสอบทุกขั้นตอนก่อนและหลังการประกอบ

🛡️ ความปลอดภัย

🔧 เครื่องมือ

📦 วัสดุ

0 / 18 รายการ

🔋 เตรียมเซลล์

⚡ เชื่อมและประกอบ

🔌 ต่อสาย (ตามลำดับ!)

0 / 19 รายการ

✅ การทดสอบก่อนใช้งาน

0 / 12 รายการ

📅 รายสัปดาห์

📅 รายเดือน

📅 ราย 3-6 เดือน

0 / 8 รายการ

📖 คู่มือลงมือปฏิบัติ

ขั้นตอนการประกอบแบตเตอรี่แพ็คอย่างถูกต้องและปลอดภัย

1

วางแผนและออกแบบ

เป้าหมาย: กำหนดสเปคแบตเตอรี่ที่ต้องการ

  • กำหนดแรงดัน (V) และความจุ (Wh) ที่ต้องการ
  • เลือกเคมี: LiFePO4 (ปลอดภัย อายุยาว) หรือ NMC (เบา กะทัดรัด)
  • คำนวณ Configuration (nSnP) ด้วยเครื่องคำนวณด้านบน
  • เลือก BMS ที่ตรงกับเคมีและ Series
  • คำนวณงบประมาณ
💡 เคล็ดลับ: เริ่มจากโปรเจกต์เล็กๆ (4S) ก่อนทำโปรเจกต์ใหญ่
2

จัดหาอุปกรณ์และวัสดุ

เป้าหมาย: รวบรวมทุกอย่างที่ต้องใช้

รายการ หมายเหตุ
เซลล์แบตเตอรี่ ซื้อจากแหล่งน่าเชื่อถือ ล็อตเดียวกัน
BMS ตรงเคมี ตรง Series กระแสเพียงพอ
Spot Welder แนะนำ Battery-powered Dual Pulse
Nickel Strip เลือกความหนาตามกระแส
สายไฟ ขนาดตามตารางกระแส
Fuse กระแสสูงสุด × 1.25-1.5
ฉนวน Fish Paper, Kapton Tape, Heat Shrink
Balance Wire สายสีพร้อม Connector สำหรับ BMS
3

เตรียมเซลล์

เป้าหมาย: คัดเลือกและจับคู่เซลล์

  1. ตรวจสอบทางกายภาพ - ไม่บุบ ไม่บวม ไม่มีสนิม
  2. วัดแรงดัน - ทิ้งเซลล์ที่ < 2.5V
  3. วัดความจุ - ใช้ Capacity Tester
  4. จับคู่เซลล์ - ความจุ ±3%, IR ±5mΩ (หรือดีกว่า)
  5. Pre-charge - ให้แรงดันต่างกัน ≤ 0.05V (LiFePO4: 3.2-3.3V | NMC: 3.7-3.8V)
  6. ทำความสะอาด - เช็ดขั้วด้วย IPA
⚠️ สำคัญ: ห้ามต่อ Parallel เซลล์ที่แรงดันต่างกันเกิน 0.05V (50mV)
4

เชื่อม Spot Weld

เป้าหมาย: เชื่อม Nickel Strip กับเซลล์

  1. ทดสอบ Spot Welder - เชื่อม Nickel Strip 2 ชิ้นก่อน
  2. ปรับพลังงาน - เริ่มต่ำแล้วค่อยๆ เพิ่ม
  3. เชื่อม Parallel ก่อน - ต่อเซลล์ในกลุ่มเดียวกัน
  4. ตรวจสอบรอยเชื่อม - สีเงิน กลม ไม่หลุด
  5. เชื่อม Series - ต่อระหว่างกลุ่ม Parallel
  6. วัดแรงดันรวม - ตรวจสอบว่าถูกต้อง
💡 เคล็ดลับ: เชื่อม 4 จุดต่อขั้วสำหรับกระแสสูง
5

ติดตั้ง BMS และเดินสาย

เป้าหมาย: ต่อ BMS และสายไฟอย่างถูกต้อง

1 ติดฉนวนให้ครบ
2 ต่อสาย Balance ตามลำดับ (B-, B1, B2...)
3 ตรวจสอบแรงดันสาย Balance
4 ต่อสาย B- เข้า BMS
5 ติดตั้ง Fuse
6 ต่อสาย B+ ผ่าน Fuse เข้า BMS
7 ต่อสายออก P-/P+ และขั้วต่อ
⚠️ สำคัญ: ต่อสาย Balance ก่อนสายไฟหลักเสมอ!
6

ทดสอบและใช้งาน

เป้าหมาย: ยืนยันว่าแพ็คทำงานถูกต้อง

  1. ตรวจสอบทางกายภาพ - ไม่มีลัดวงจร
  2. วัดแรงดัน - รวมและแต่ละเซลล์
  3. ทดสอบ BMS - OVP, UVP, OCP
  4. ทดสอบชาร์จ - กระแสและแรงดันถูกต้อง
  5. ทดสอบโหลด - เริ่มจากโหลดเบา
  6. ตรวจสอบความร้อน - ไม่มีจุดร้อนผิดปกติ
  7. บันทึกผล - เก็บข้อมูลอ้างอิง
🎉 เสร็จแล้ว! แบตเตอรี่แพ็คของคุณพร้อมใช้งาน
⚠️

ข้อควรระวังด้านความปลอดภัย

แบตเตอรี่ลิเธียมเก็บพลังงานสูงและอาจเป็นอันตรายหากจัดการไม่ถูกต้อง

❌ ห้าม
  • เจาะ ตัด หรือทำให้เซลล์เสียหาย
  • ชาร์จเซลล์ที่บวมหรือเสียหาย
  • ลัดวงจรแม้แค่ชั่วขณะ
  • ใช้ BMS ผิดเคมี
⚠️ ระวัง
  • สวม PPE ทุกครั้งที่ทำงาน
  • มีถังดับเพลิงพร้อมใช้
  • ทำงานในที่อากาศถ่ายเท
  • ไม่ทำงานคนเดียว
✅ ควรทำ
  • อ่านบทที่ 10 ก่อนลงมือ
  • ตรวจสอบเซลล์ก่อนใช้
  • ใช้ Fuse ป้องกันเสมอ
  • เก็บเซลล์ในที่ปลอดภัย
เบอร์ฉุกเฉิน: ดับเพลิง 199 | ฉุกเฉินการแพทย์ 1669 | ตำรวจ 191

❓ คำถามที่พบบ่อย

คำตอบสำหรับข้อสงสัยยอดนิยม

LiFePO4:
  • ปลอดภัยกว่ามาก (ไม่ค่อยไฟไหม้)
  • อายุยาว 2,000-5,000 รอบ (1 รอบ = ชาร์จเต็ม-ใช้หมด-ชาร์จเต็ม)
  • หนักกว่า NMC ประมาณ 30%
  • เหมาะกับ: Solar, UPS, งานที่เน้นความปลอดภัย
NMC:
  • เบากว่า กะทัดรัดกว่า
  • อายุสั้นกว่า 800-2,000 รอบ (ขึ้นอยู่กับคุณภาพและการใช้งาน)
  • ต้องระวังเรื่องความปลอดภัยมากกว่า
  • เหมาะกับ: E-Bike, Drone, งานที่เน้นน้ำหนักเบา
💡 แนะนำ: มือใหม่ควรเริ่มจาก LiFePO4 เพราะปลอดภัยกว่า
Series (อนุกรม): ต่อ + กับ - → เพิ่มแรงดัน (V)
  • 4 เซลล์ LiFePO4 (3.2V) ต่อ Series = 12.8V
  • ความจุ (Ah) คงเดิม
Parallel (ขนาน): ต่อ + กับ + และ - กับ - → เพิ่มความจุ (Ah)
  • 3 เซลล์ 5Ah ต่อ Parallel = 15Ah
  • แรงดัน (V) คงเดิม
ตัวอย่าง 4S3P: 4 Series × 3 Parallel = 12 เซลล์
BMS (Battery Management System) คือวงจรป้องกันแบตเตอรี่ ทำหน้าที่:
  • ป้องกันชาร์จเกิน (Over-Voltage)
  • ป้องกันคายประจุเกิน (Under-Voltage)
  • ป้องกันกระแสเกิน (Over-Current)
  • ป้องกันความร้อนเกิน (Over-Temperature)
  • Balance เซลล์ให้แรงดันเท่ากัน
⚠️ จำเป็นต้องใช้! ไม่มี BMS = อันตรายมาก อาจไฟไหม้หรือระเบิดได้
Spot Welder:
  • ความร้อนเฉพาะจุด ไม่ทำลายเซลล์
  • เชื่อมเร็ว (มิลลิวินาที)
  • รอยเชื่อมแข็งแรง
บัดกรี:
  • ❌ ความร้อนกระจาย อาจทำลายเซลล์
  • ❌ ใช้เวลานาน เซลล์ร้อน
  • ❌ รอยบัดกรีอ่อนกว่า
💡 สรุป: ใช้ Spot Welder เท่านั้น ห้ามบัดกรีโดยตรงบนเซลล์!
เครื่องมือ (ซื้อครั้งเดียว - ราคาปี 2025):
  • Spot Welder Mini: 2,500-8,000 บาท | Pro รุ่น: 10,000-20,000 บาท
  • มัลติมิเตอร์: 300-1,500 บาท (True RMS: 800-2,500 บาท)
  • หัวแร้ง: 200-800 บาท (ปรับอุณหภูมิได้)
  • Capacity Tester: 500-2,000 บาท
  • อุปกรณ์อื่นๆ: 1,000-3,000 บาท
ตัวอย่างต้นทุนแพ็ค:
  • E-Bike 36V 500Wh: ~3,000-5,000 บาท
  • Solar 48V 5kWh: ~25,000-40,000 บาท
💡 เคล็ดลับ: ประกอบเองประหยัดได้ 30-50% เทียบกับซื้อสำเร็จรูป
⚠️ อันตรายที่ต้องระวัง:
  • ไฟฟ้าลัดวงจร: กระแสสูงมาก อาจไฟไหม้ทันที
  • Thermal Runaway: เซลล์ร้อนจัดจนระเบิด
  • สารเคมี: อิเล็กโทรไลต์เป็นพิษและติดไฟ
✅ วิธีป้องกัน:
  • สวม PPE ทุกครั้ง (แว่น, ถุงมือ)
  • มีถังดับเพลิงพร้อมใช้
  • ไม่ใช้เซลล์ที่บวมหรือเสียหาย
  • ใช้ BMS และ Fuse เสมอ
อายุการใช้งานขึ้นอยู่กับ:
  • เคมี: LiFePO4 (2,000-5,000 รอบ) vs NMC (800-2,000 รอบ)
  • การใช้งาน: ชาร์จ-คายประจุลึกแค่ไหน
  • การดูแล: Balance สม่ำเสมอ, ไม่ปล่อยให้หมดจนแรงดันต่ำ
💡 เคล็ดลับยืดอายุ:
  • ชาร์จแค่ 80-90% สำหรับใช้งานประจำ
  • ไม่ปล่อยให้ต่ำกว่า 20%
  • เก็บที่ 40-60% ถ้าไม่ใช้นาน
แหล่งที่แนะนำ:
  • ร้านค้าออนไลน์: Shopee, Lazada (เลือกร้านที่มีรีวิวดี)
  • ร้านเฉพาะทาง: ร้านขายอุปกรณ์ DIY Battery
  • นำเข้าเอง: Alibaba, AliExpress (สั่งจำนวนมาก)
⚠️ ข้อควรระวัง:
  • ระวังเซลล์ปลอม/รีแพ็ค
  • ซื้อจากล็อตเดียวกัน
  • ตรวจสอบ Datasheet
  • ทดสอบความจุก่อนใช้

📊 ตารางอ้างอิงด่วน

คลิกเพื่อดูตารางที่ใช้บ่อย